Nou dat was ‘m dan. Mijn reis zit erop! Iets eerder dan gepland maar niet minder uitgerekend laat ik 7,5 maand in Zuid-Oost Azie achter me. Tijdens mijn laatste busrit van Sihanoukville naar Phnom Penh kon ik me het moment herinneren, zes maanden geleden, dat ik ook in de bus zat door Cambodja crossend en me bedacht dat dit Azie mijn thuis zou worden voor de komende 6 maanden (toen nog 7 trouwens). Dat moment leek voorheen zo ver weg maar voelde nu als de dag van gisteren. Ik zie het moment weer voor me, zwaar bepakt en bezakt, dat ik op Schiphol afscheid neem van familie en vrienden. Ik herbeleef de vastberadenheid waarmee ik, licht sentimenteel, door de douane stap niet wetend wat me allemaal te wachten zou staan aan de andere kant van de wereld. Maar ik wist toen al dat dit een belangrijke reis voor me zou gaan worden. Nu, enkele maanden later, ben ik blij dat ik deze stap heb gezet.
Ik ben dankbaar dat ik de kans heb gehad (zeker omdat je dit niet zo makkelijk meer kunt doen zonder dat je een specifieke skill of toepassing komt brengen, en terecht!) om te kijken hoe ontwikkelingswerk in elkaar zit; wat de valkuilen zijn, wat er nodig is, hoe de samenwerking met Westerse donoren verloopt en hoe lokale mensen en organisaties hiermee omgaan. Ik heb ontzettend mazzel gehad met de mensen die ik ben tegen gekomen, zij hebben me veel geleerd en hebben veel deuren voor me geopend. Als ik bedenk dat ik zonder uitgebreid plan, zonder filmervaring zoveel heb mogen meelopen en doen dan voel ik me zeker bevoorrecht!
Enigzins versteld ben ik wel dat ik een misschien iets te ambitieus plan (een documentaire wordt doorgaans gemaakt met ten minste een director/interviewer, cameraman en audio engineer zoals jullie misschien allang weten maar ik nog niet) toch zo goed en zo kwaad (gelukkig kunnen vrouwen multi-tasken) heb weten uit te voeren en dat ik mensen om me heen heb weten te overtuigen van mijn ideeen. En ondanks dat ik soms enigszins stuntelig overkom met het filmwerk ("kunnen we alsjeblieft nog een keertje een interview doen want je bent tijdens het interview anders gaan staan en bij gebrek aan cameraman ben je vanaf de 2e minuut maar voor de helft in beeld"......een van de vele voorbeelden....) denk ik dat ik al veel meer uit deze reis heb gehaald dan ik ooit had kunnen vermoeden.
Ik heb daarbij gelachen, gehuild, gezweet (met peentjes), gevierd, gevloekt, gevoeld, geluisterd, gepraat, gekeken, gedacht, geholpen, geduld getoond, geenthousiasmeerd, gedaan, gezongen (met zuivere stem!!), gedanst, gefietst, genomen, gegeven, gebudgeteerd, genoten, geen reet gedaan, gepresteerd, gepresenteerd, geleerd…..
Over leren gesproken, volgens mij heb ik hier pas echt leren Leren: het onderzoeken van iets, weten wat het inhoudt en in welke context dit kan worden gezet. Ik heb me weer opgeworpen als brugpieper op zowel filmgebied als NGO werk en me meerdere malen dusdanig verzwolgen gevoeld onder de enorme information overload dat ik het liefste huilend naar huis had willen vliegen (wat in de brugklas ook niet ondenkbaar was). In mijn optiek hadden ze ontwikkelingswerk beter ingewikkeldwerk kunnen noemen. Totdat ik hier weer de theorieen van Maslow en Tuckman, voor de insiders, uit mijn geheugen opviste en die toepasten op mijn filmproject bij M’lop Tapang was ik ronduit vergeten dat ik een universitaire titel op zak heb en zodoende toch iets kon bijdragen aan het veelomvattende werk dat hier gedaan wordt.
Op filmgebied heb ik ook de nodige kennis opgedaan. Zo kreeg ik een audio engineer in mijn schoot geworpen bij Don Bosco, waar ik de eerste stappen heb gezet naar begrip van het technische gedeelte (niet mijn sterkste kant overigens) en het controleren van interviews heb kunnen oefenen. In Vietnam heb ik me kunnen richten op guerilla filmen, wat zoveel inhoudt als pakken wat je pakken kan; de actie van het moment zo goed als dat gaat proberen vast te leggen. Je kunt een chirurg nou eenmaal niet vragen te wachten met snijden of dichtnaaien totdat jij je focus en exposure heb ingesteld. Bij M’lop Tapang tenslotte heb ik deze twee kunnen combineren, met een gedeelte wat zich er op dat moment voor je lens afspeelt en een gedeelte met een iets gecontroleerder script. Een van de uitdagingen hierbij was de taalbarriere. In de meeste gevallen kon ik een tolk ter plekke laten vertalen, maar met het belabberde niveau Engels dat ze spraken was het best lastig om bepaalde vragen beantwoord te krijgen. Ook omdat ze dit soort vragen waarschijnlijk nog nooit hadden bedacht of beantwoord. Persoonlijke ontwikkeling is in Cambodja namelijk ondergeschikt aan sociale cohesie, waardoor je antwoorden kan verwachten waar de sociale wenselijkheid van afdruipt. Om dan door te vragen zonder dat je daarbij een beerput van emoties en ideeen opentrekt, wat bij gebrek aan aanwezige psychologen tijdens het interview (dan tel ik mezelf niet dus) niet pedagogisch verantwoord is, is best een lastige opgave. Desondanks kon ik met mijn aanpak het vertrouwen winnen van de jongeren en zodoende toch wat persoonlijke verhalen lospeuteren.
Die aanpak baseerde ik vooral op het principe dat Connie Palmen noemt in een van haar boeken: “naiviteit is een journalistieke truuk”. Die naiviteit was voor mij niet moeilijk om aan te wenden, aangezien iedereen dacht dat ik 20 was (wat ik maar opvat als een compliment aangezien je als Aziatische vrouw al afgeschreven bent op je 26e). Wat ik daarvan weer heb geleerd is dat nederigheid loont en kan helpen bij het begrip van situaties en mensen. Dat ga ik waarschijnlijk ook merken als ik weer terug ben in Amsterdam en mijn plannen voor de komende tijd ga uitvoeren. In ieder geval weet ik nu beter wat die plannen zijn en deze reis heeft me laten zien dat ik vooral het pad moet blijven volgen dat ik voor mezelf voor ogen heb. Dus lieve mensen, bedankt dat jullie me hebben gevolgd tijdens mijn reis en ik hoop jullie snel weer te zien in Amsterdamske!!
Liefs een Verheugde Viv
