Home Sweet Home

Nou dat was ‘m dan. Mijn reis zit erop! Iets eerder dan gepland maar niet minder uitgerekend laat ik 7,5 maand in Zuid-Oost Azie achter me. Tijdens mijn laatste busrit van Sihanoukville naar Phnom Penh kon ik me het moment herinneren, zes maanden geleden, dat ik ook in de bus zat door Cambodja crossend en me bedacht dat dit Azie mijn thuis zou worden voor de komende 6 maanden (toen nog 7 trouwens). Dat moment leek voorheen zo ver weg maar voelde nu als de dag van gisteren. Ik zie het moment weer voor me, zwaar bepakt en bezakt, dat ik op Schiphol afscheid neem van familie en vrienden. Ik herbeleef de vastberadenheid waarmee ik, licht sentimenteel, door de douane stap niet wetend wat me allemaal te wachten zou staan aan de andere kant van de wereld. Maar ik wist toen al dat dit een belangrijke reis voor me zou gaan worden. Nu, enkele maanden later, ben ik blij dat ik deze stap heb gezet.

Ik ben dankbaar dat ik de kans heb gehad (zeker omdat je dit niet zo makkelijk meer kunt doen zonder dat je een specifieke skill of toepassing komt brengen, en terecht!) om te kijken hoe ontwikkelingswerk in elkaar zit; wat de valkuilen zijn, wat er nodig is, hoe de samenwerking met Westerse donoren verloopt en hoe lokale mensen en organisaties hiermee omgaan. Ik heb ontzettend mazzel gehad met de mensen die ik ben tegen gekomen, zij hebben me veel geleerd en hebben veel deuren voor me geopend. Als ik bedenk dat ik zonder uitgebreid plan, zonder filmervaring zoveel heb mogen meelopen en doen dan voel ik me zeker bevoorrecht!
Enigzins versteld ben ik wel dat ik een misschien iets te ambitieus plan (een documentaire wordt doorgaans gemaakt met ten minste een director/interviewer, cameraman en audio engineer zoals jullie misschien allang weten maar ik nog niet) toch zo goed en zo kwaad (gelukkig kunnen vrouwen multi-tasken) heb weten uit te voeren en dat ik mensen om me heen heb weten te overtuigen van mijn ideeen. En ondanks dat ik soms enigszins stuntelig overkom met het filmwerk ("kunnen we alsjeblieft nog een keertje een interview doen want je bent tijdens het interview anders gaan staan en bij gebrek aan cameraman ben je vanaf de 2e minuut maar voor de helft in beeld"......een van de vele voorbeelden....) denk ik dat ik al veel meer uit deze reis heb gehaald dan ik ooit had kunnen vermoeden.

Ik heb daarbij gelachen, gehuild, gezweet (met peentjes), gevierd, gevloekt, gevoeld, geluisterd, gepraat, gekeken, gedacht, geholpen, geduld getoond, geenthousiasmeerd, gedaan, gezongen (met zuivere stem!!), gedanst, gefietst, genomen, gegeven, gebudgeteerd, genoten, geen reet gedaan, gepresteerd, gepresenteerd, geleerd…..

Over leren gesproken, volgens mij heb ik hier pas echt leren Leren: het onderzoeken van iets, weten wat het inhoudt en in welke context dit kan worden gezet. Ik heb me weer opgeworpen als brugpieper op zowel filmgebied als NGO werk en me meerdere malen dusdanig verzwolgen gevoeld onder de enorme information overload dat ik het liefste huilend naar huis had willen vliegen (wat in de brugklas ook niet ondenkbaar was). In mijn optiek hadden ze ontwikkelingswerk beter ingewikkeldwerk kunnen noemen. Totdat ik hier weer de theorieen van Maslow en Tuckman, voor de insiders, uit mijn geheugen opviste en die toepasten op mijn filmproject bij M’lop Tapang was ik ronduit vergeten dat ik een universitaire titel op zak heb en zodoende toch iets kon bijdragen aan het veelomvattende werk dat hier gedaan wordt.

Op filmgebied heb ik ook de nodige kennis opgedaan. Zo kreeg ik een audio engineer in mijn schoot geworpen bij Don Bosco, waar ik de eerste stappen heb gezet naar begrip van het technische gedeelte (niet mijn sterkste kant overigens) en het controleren van interviews heb kunnen oefenen. In Vietnam heb ik me kunnen richten op guerilla filmen, wat zoveel inhoudt als pakken wat je pakken kan; de actie van het moment zo goed als dat gaat proberen vast te leggen. Je kunt een chirurg nou eenmaal niet vragen te wachten met snijden of dichtnaaien totdat jij je focus en exposure heb ingesteld. Bij M’lop Tapang tenslotte heb ik deze twee kunnen combineren, met een gedeelte wat zich er op dat moment voor je lens afspeelt en een gedeelte met een iets gecontroleerder script. Een van de uitdagingen hierbij was de taalbarriere. In de meeste gevallen kon ik een tolk ter plekke laten vertalen, maar met het belabberde niveau Engels dat ze spraken was het best lastig om bepaalde vragen beantwoord te krijgen. Ook omdat ze dit soort vragen waarschijnlijk nog nooit hadden bedacht of beantwoord. Persoonlijke ontwikkeling is in Cambodja namelijk ondergeschikt aan sociale cohesie, waardoor je antwoorden kan verwachten waar de sociale wenselijkheid van afdruipt. Om dan door te vragen zonder dat je daarbij een beerput van emoties en ideeen opentrekt, wat bij gebrek aan aanwezige psychologen tijdens het interview (dan tel ik mezelf niet dus) niet pedagogisch verantwoord is, is best een lastige opgave. Desondanks kon ik met mijn aanpak het vertrouwen winnen van de jongeren en zodoende toch wat persoonlijke verhalen lospeuteren.

Die aanpak baseerde ik vooral op het principe dat Connie Palmen noemt in een van haar boeken: “naiviteit is een journalistieke truuk”. Die naiviteit was voor mij niet moeilijk om aan te wenden, aangezien iedereen dacht dat ik 20 was (wat ik maar opvat als een compliment aangezien je als Aziatische vrouw al afgeschreven bent op je 26e). Wat ik daarvan weer heb geleerd is dat nederigheid loont en kan helpen bij het begrip van situaties en mensen. Dat ga ik waarschijnlijk ook merken als ik weer terug ben in Amsterdam en mijn plannen voor de komende tijd ga uitvoeren. In ieder geval weet ik nu beter wat die plannen zijn en deze reis heeft me laten zien dat ik vooral het pad moet blijven volgen dat ik voor mezelf voor ogen heb. Dus lieve mensen, bedankt dat jullie me hebben gevolgd tijdens mijn reis en ik hoop jullie snel weer te zien in Amsterdamske!!

Liefs een Verheugde Viv

Zomercreche

Even terugkomend op mijn vorige verhaal over het meisje en haar rechterarm (vader), vandaag kwamen ze weer aan mijn strandbed met de pet want de wet van de positieve bekrachtiging geldt hier als geen ander. Dit keer compenseerde het meisje het gemis van de linkerarm van haar vader met een dubbel zo grote rechterhand. Bijensteek heb ik me laten vertellen door Lisa, mijn 28-jarige informante en enige van wie ik nog epileersessies koop. Net toen haar vader haar armpje omhoog hield om te laten zien dat zij nu ook met een hand (icap) kampt, besefte ik dat hij tegelijkertijd medelijden probeerde te wekken voor haar. Voorheen liep de kleine vrolijk huppelend achter haar bedelende vader aan, maar dit keer werd zij ingezet als mascotte met het oog hun dagloon te verdubbelen. Hier en nu werd haar geleerd om te bedelen en dat bedelen een positief resultaat kan opleveren voor hun situatie. Het schoot echter door me heen dat dit gedrag niet zo'n positieve uitkomsten kan hebben voor haar toekomst. De conditie van haar vader gecombineerd met het gebrek aan hulp heeft waarschijnlijk tot gevolg dat zij weinig mogelijkheid heeft om naar school te gaan. De enige leerschool die ze heeft is het gedrag van haar vader wat het onwaarschijnlijk maakt dat zij zelf ooit het bedelende leven zal ontgroeien. Met een beetje geluk kan ze van haar 'zusters' op het strand leren hoe ze toeristen kunt kwellen met brutale praat en epileersessies. Waarmee ze zichzelf dan weer vastlegt aan een financieel onzekere toekomst.

Zij is niet de enige erfgename van een onfortuinlijke toekomst. In de slums wonen kinderen die eenzelfde soort toekomst tegemoet gaan, hetzij door andere oorzaken dan een vermiste linkerarm. Alcoholisme en gokverslaving zijn veelvoorkomende problemen in de sloppenwijken. Het dagloon van een gezin bestaat uit enkele dollars (als ze geluk hebben) en dat geld gaat vaak niet naar de verzorging of opleiding van de kinderen. Ik was gisteravond op bezoek bij Lisa, die aan de rand van een slum woont en zij vertelde me dat veel buren met dit soort problemen kampen. Een moeder zonder echtgenoot woont met haar twee kinderen in een huisje en zij wordt onderhouden door haar oudste dochter, die een goede baan in Siem Reap heeft. In plaats van een opleiding te betalen voor haar twee jongere dochters kiest zij ervoor om het geld te gaan vergokken. Een andere buur heeft een echtgenoot met losse handjes, die hij het liefst laat wapperen als hij een slok op heeft (en dat is dagelijks). Dit zijn gevallen waarin mensen bewust voor dit gedrag kiezen. Maar het gaat ook mis als ouders denken het Westerse voorbeeld te willen volgen en hun kinderen tijdelijk onder te brengen in wat ik noem de "zomercreche":

Ouders brengen hun kinderen naar de creche (het strand), waar de kinderen zorgeloos spelletjes kunnen spelen (flessen en blikjes verzamelen, wie de meeste heeft krijgt geen klappen die avond), waar ze tussen de middag te eten (hun eigen fruit wat toeristen voor ze kopen) en te drinken (cola, wat hun al bijna gevegeteerde tanden ook geen recht aandoet) krijgen, waar ze onder toeziend oog van Westerse professionals staan (pedofielen) en waar ze ook nog eens Engels leren (Remember me, you said you would buy today! Why don't you buy from me? It's not fair, you are stupid!). En het mooiste van alles; de kinderen verdienen de crechekosten zelf terug! De ouders kunnen vervolgens het verdiende geld wijselijk investeren in beleggingen (gokken) en hun gezondheid (sapkuren van fruitwijn- 18,5 %). Vanuit de optiek van de ouders snap ik dat dit een makkelijke manier is om hun eigen gedrag in stand te houden. Het meest schreinende is dat ze hier zelf voor kiezen, niet omdat ze niet anders kunnen maar omdat ze niet anders weten. Zij zijn zelf als kinderen ook met dit soort gedrag opgegroeid dus voor hun is deze leefwereld vertrouwd en makkelijk na te volgen.

Ik heb de woning gezien waarin Lisa woont met haar man en twee kinderen, een ruimte van ongeveer 12 m2 met een groot bed en een TV. Haar keuken is zo groot als de gemiddelde bezemkast in een Nederlandse flat en ze douchen tegelijkertijd met de borden en de pannen in een donkere ruimte achter haar huis. Wat me echter nog het meest verbaasde was dat haar kinderen, 2 en 3 jaar oud, al bier gevoerd kregen tijdens het eten (wat ze gelukkig nog niet echt leken te lusten) en dat ze continue zeurden en krijsten om geld. Ze wilden geld, let wel ze zijn 2 en 3 jaar oud!! Ik kon amper op mn benen staan op die leeftijd!!, om snoep te kopen bij de lokale shop om de hoek. Waarvan ik dacht dat zowel het verzoek als heet resultaat (geld en snoep) niet op zn plaats waren dachten hun ouders daar klaarblijkelijk anders over en gaven de luidkeelse sirenes alles wat ze wilden hebben. Ik kon alleen maar hopen dat deze brandalarmpjes ook afgaan als er ooit eens brand uitbreekt in het houten huisje...

Hun toekomst wordt dus niet alleen in stand gehouden door de onfortuinlijke leefsituatie maar ook door de mentaliteit van de mensen zelf. Tel daar het gebrek aan jobopportunities (die je alleen verkrijgt met netwerken of geld, geen van beiden aanwezig in de slums) bij op en een vicieuze cirkel is geboren. Scholing zou op lange termijn een verschil kunnen maken maar zolang ouders hun kinderen (op korte termijn) liever naar het strand sturen in plaats van een opleiding blijft het dweilen met de kraan open. Wij zouden kunnen helpen door niet mee te werken aan de kinderarbeid of kinderopvang op het strand. Maar dan blijft het de vraag wat er daadwerkelijk wordt opgelost.....

It's showtime!

Terug op het strand van Sihanoukville kom ik vandaag een meisje en haar vader tegen. De vader houdt zijn pet op met zijn rechterarm, aangezien zijn linkerarm tot boven de elleboog geamputeerd is. Ik vraag wat er is gebeurd en hij vertelt dat hij met een landmijn in aanraking is gekomen. Op dit strand is dit geen ongewoon gezicht, je kan zomaar twee handen vol (in ons geval) van dit soort mannen van middelbare leeftijd langs zien schuiven (letterlijk). Zij kunnen niet veel anders dan bedelen, want een normale, vaak fysiek zware baan, is voor hen onmogelijk en op overheidssteun hoeven ze al helemaal niet te rekenen. Vandaar dat ik een kleine financiele bijdrage in de pet stop en nog wat verder met ze babbel. Het meisje is 3 jaar, gaat hij door, en zij moeten het met zn tweeen rooien. Moeders is eerder ook in aanraking gekomen met een landmijn, maar zij heeft dit ongeval niet overleefd. Ondertussen bied ik ze wat popcorn –een lief gebaar van de ober- en wat te drinken aan. De kleinste van het stel valt daarop gretig aan in de bak met ontplofte maiskorrels (excuses voor de ongepaste vergelijking). Vaders staat vertederd naar haar te kijken en, ondanks dat hij ook reuze honger heft volgens mij, laat haar zich de popcorn tegoed doen. Ongelooflijk dat deze man, die zowel zijn linkerarm als zijn vrouw aan de nog steeds actieve maar onmogelijk te traceren landmijnen is verloren, nog steeds sterk blijft voor hem en zijn dochter en haar het beste gunt. Dan pakt zij een handvol popcorn en gebaart haar vader dat hij zijn hand uit moet steken. Gehoorzaam volgt hij het bevel van zijn dochter op en krijgt wat witte vlokken in zijn hand gedrukt. Dankbaar begint hij ook aan het bioscoopvoer. Ze kijken elkaar aan en ze lachen naar elkaar. Het lijkt alsof ze, ondanks hun onfortuinlijke situatie, toch blij zijn dat ze in ieder geval elkaar nog hebben en voor elkaar kunnen zorgen.

Dit is ook het uitgangspunt van M’lop Tapang, de organisatie waar ik afgelopen twee weken heb doorgebracht. Zij richten zich op straatkinderen in Sihanoukville en proberen via een uitgebreid en veelomvattend programma straatkinderen weer te herenigen met hun families en betere levensomstandigheden voor ze te creeeren. Na een positief gesprek met Maggie, een van de weinige buitenlandse medewerkers (het is een lokale NGO) hebben we besloten dat ik een groep jonge vrijwilligers, voormalige straatkinderen, ga volgen tijdens een training waarbij ze andere straatkinderen in de slums informeren over gezondheid, hygiene en attitude. De vrijwilligers zelf werken ook aan hun personal development en krijgen tijdens de training verschillende interactieve oefeningen voorgeschoteld die ze met zichbaar plezier uitvoeren. De kinderen in de sloppenwijken reageren heel enthousiast op deze groep, die met een zelfgeproduceerd toneelstukje de kleintjes nuttige informatie bijbrengt. Vervolgens gaan de vrijwilligers met bezem en mand het onvoorstelbare gebergte afval te lijf die in en rond het center ligt verspreid. Er komt wel wat vooruitgang in deze gebieden door de komst van elektriciteit en water, maar zolang er niets gedaan wordt aan de attitude ten opzichte van hun leefomgeving blijven deze plekken een broedplaats voor infecties en armoede. Het beuwst maken van de kinderen in deze wijken gaat daar hopelijk verandering in brengen in de toekomst. Het zien van jonge vrijwilligers die op deze manier iets terugdoen voor hun community is daarbij een uiterst inspirerend gezicht. Dat kan ik op mijn beurt hopelijk weer overbrengen met dit filmpje.

Tevens heb ik het voorrecht om bij het Art Center te filmen hoe jonge straatkinderen allerlei creatieve activiteiten uitvoeren. Doel is vooral expressive van de kleintjes, maar ze worden ook gestimuleerd om de activiteiten te koppelen aan hun persoonlijke ontwikkeling. De vooruitgang die ze boeken met oefenen, moet hun zelfvertrouwen opbouwen en hun concentratie bevorderen. Voor kinderen hier, die vaak niet eens naar het reguliere onderwijs gaan, kan dit een belangrijke ondersteuning zijn in hun ontwikkeling. Hoogtepunt was een optreden/concert die ze afgelopen zaterdag gaven voor familie en andere geinteresseerden. Alle inspanningen van de koters werden rijkelijk beloond door laaiend enthousiaste reacties bij het publiek. Ik kwam gelukkig net op tijd binnen bij deze organisatie om deze show mee te kunnen maken. De komende twee weken ga ik verder filmen, daarna wordt het waarschijnlijk weekje Bangkok (een visa-run zoals dat heet) en dan laatste dingetje afhandelen voordat ik me weer richting Amsterdam begeef. Het is nog maar een maandje, maar van de laatste zes weken heb ik in ieder geval een goed begin gemaakt. En dat is het halve werk zeggen ze….

Afscheid nemen bestaat niet...

Met een laatste tocht naar Ha Giang afgelopen weekend laat ik nu drie maanden filmen bij operatieprojecten achter me. Een laatste blik op patientjes, die drie weken eerder zijn geopereerd, om te controleren of alle wonden goed geheeld zijn, of er nieuw gips kan worden aangebracht en of de conditie van de kleintjes goed genoeg is om op eigen kracht (thuis) verder te kunnen herstellen. Beetje vreemd was het wel om de laatste minuten van de laatste tape te zien ingaan. Nog bevestigender was het toen Jo en ik afscheid moesten nemen van Mr An, Vietnamese coordinator van de projecten, die achterbleef voor andere werkzaamheden. Deze kerel heeft vele deuren geopend voor mij, en voor mijn camera. Hierdoor heb ik vele nieuwe inzichten gekregen, zowel op het vlak van de lokale structuren als op het vlak van ontwikkelingssamenwerking. Ik mag alles nog eens dunnetje overdoen in de montagekamer, waar ik ga proberen een zo compleet mogelijke indruk te geven van wat ik allemaal gezien heb afgelopen tijd. Mocht ik daarmee onverhoopt op de Oscars terecht komen, dan wil ik bij deze vast wat mensen bedanken die bij hebben gedragen aan de onvergetelijke tijd die ik heb gehad:

- Jo, voorzitter van CSVN
- Myrna, voor de inspirerende drie maanden dat ik in haar huis heb mogen wonen
- Mr An, voor zijn kennis, passie en gedrevenheid
- Phuong, voor de reisadviezen tussendoor
- De dokters, voor het meekijken over hun schouder en de gezelligheid tussendoor
- De chauffeurs, voor het (op hun manier) veilig rondrijden van Hanoi naar project

Wat ik verder ga missen van Vietnam? De noedelsoepjes (Pho voor de insiders) in de morgen, de fantastische berglandschappen, de kleurrijke minorities, de kids van de operatieweken, de Highlands caramel cheesecake/ chocolate cointreau cake (sorry, kan niet kiezen) en de iced cappuccino’s, de wekelijkse manicures/pedicures, het fietsen door Hanoi, sticky rice, Bia Tuoi, en ik vergeet vast nog een paar dingen maar die vertel ik wel als ik terug ben…..

Bij het achterlaten van iets ga je meestal tegelijkertijd iets nieuws tegemoet. In mijn geval is dat een nieuw avontuur bij een andere organisatie dan Don Bosco, waar ik het eerste gedeelte van mijn videoproject heb doorgebracht. Door enkele veranderingen in het medewerkersbestand van Don Bosco, een bijbehorende video/audio studio die volledig tot de grond toe is afgebrand door een blikseminslag afgelopen mei (toen ik net weer naar Vietnam was vertrokken) en een netwerkfunctie van oud-medewerkers zijn mijn naam en project terecht gekomen bij een organisatie die zich bezighoudt met creatieve therapie om getraumatiseerde straatkinderen hun zelfrespect en zelfvertrouwen terug te geven. Toeval treft dat dit net die organisatie betreft waar ik bij de grote zus heb gesolliciteerd voor een baan net voordat ik deze reis ging maken. Zou wel grappig zijn als ik hier uiteindelijk mijn reis kan afsluiten…..

Toen ik in het vliegtuig zat naar Bangkok, en naar Phnom Penh kreeg ik even de impressie dat ik weer op het vliegtuig was gestapt naar huis. Naar Amsterdam. Ik heb de afgelopen tijd zoveel meegemaakt en ervaren dat ik het niet eens erg zou vinden om weer op Schiphol te landen. Maar ik was blij dat die tiid nog niet was aangebroken, toen ik in de tuktuk op weg was naar Phnom Penh city. Om me heen zag ik zoveel lachende gezichten, zoveel levensenergie dat er vanzelf een brede glimlach op mn gezicht verscheen. Ik zakte achterover en liet al die vriendelijkheid over me heenkomen, en bedacht me dat er altijd wel een tijd komt om naar huis te gaan, maar dat er maar eenmaal een tijd is om hier van te genieten. En dat is precies wat ik de komende 6 weken ga doen.

De schoonheid van pijn

Naast dat ik meeging met twee operatieprojecten in noord Vietnam werd ik ook uitgenodigd om een kijkje te nemen bij patientjes die in eerdere operatieprogramma's geholpen zijn. Jo (voorzitter van Child Surgery), An (zijn Vietnamese partner) en ik zijn drie verschillende provincies doorgekruist waarbij we vaak in een vrieskist aankwamen omdat het de chauffeur comfortabel leek om met de tropische temperaturen buiten de airco binnen op -20 te zetten (dan ga je toch lekker in Nederland wonen mafkees). Daarnaast was het nog maar de vraag of we aan zouden komen want we hebben meer op de andere weghelft gereden dan op die van ons. Vast een praktijkdingetje maar ik blijf in dit geval toch liever binnen de lijntjes (trauma van de kleurplaten met Sinterklaas). Ik had dan nog het geluk dat we vooral over hoofdwegen zouden rijden omdat we een afspraak met de patientjes hadden in de stad. Zelf wilde ik graag bij de kinderen thuis een kijkje nemen, om te zien onder welke omstandigheden ze wonen en wat de operatie heeft veranderd in hun leven maar dit werd door twee redenen bemoeilijkt:

1. De kinderen en hun families wonen op-de-hei (de) ver weg (soms 100 km plus) van de plaatselijke hoofdsteden waardoor het moeilijk was om meerdere kinderen te zien binnen een dag. Daarom werden enkele kinderen 'uitgenodigd' om naar een verzamelplek te komen. Deze reden betekent echter ook dat er minder kinderen dan verwacht kwamen opdagen, hoofdzakelijk omdat een aanzienlijk gedeelte van de afstand te voet moet worden afgelegd (en met twee voormalige klompvoeten gaat dat nog steeds niet van een leie dakje) en wij slechts een bepaalde tijd hadden om ze te ontmoeten .

2. Zonder de overheid kom je nergens (dat zou je in Nederland eens moeten zeggen...). Ons bezoek aan de provincie en al helemaal aan de piepkleine communes moet ver van tevoren aangekondigd worden anders kun je die mooie plannen wel vergeten. Twee van de drie provincies waren gelukkig redelijk flexibel in de regelgeving (lees: netwerken) zodat wij toestemming kregen om zowel enkele patientjes thuis te bezoeken als patientjes uit te nodigen op het provinciale kantoor (dat gebeurde dan door de overheid die tenminste wist waar de kinderen 'verscholen' waren). De uitnodiging die wij op onze beurt van de overheid kregen ging gepaard met een hoop officieel gedoe, zoals Vietnamese vergaderingen en diners waar wij als Westerlingen nou niet bepaald van gaan watertanden. Enkele lekkernijen die ik zoveel mogelijk heb geprobeerd te negeren: kuikenembryo (het kleine vogeltje is dan half meegekookt in het ei...niet bepaald een aanrader voor vegetariers), zwoerd (ook 'afgezwoeren'..), reepjes ingewanden en pezen (die kunnen beter als flosdraad gebruikt worden trouwens..) en allerlei stukken van allerlei beesten die ik niet eens kon thuisbrengen (puntje voor in het achterhoofd: Vietnamesen eten echt ALLES). Mijn moeder heeft me geleerd om alles in ieder geval 1 keer te proberen, dus met beleefde glimlach knikte ik dan maar naar de gastvrouw die de overvloed aan eten graag aan ons kwijt wilde. Maar nog voordat ik het gedeponeerde wel en wee door mn keel had weten te krijgen lag er alweer een nieuwe poot van het een of ander in mn bakje. Gelukkig konden we wat verdrinken in de rijstwijn die, voorafgaand aan ontelbare onbegrijpelijke toast in het Vietnamees, ruiterlijk werd geschonken. Ook hier was de glimlach voldoende om de boel niet te stagneren. Ik zie het maar als een soort inburgeringscursus voor Westerlingen...

Natuurlijk was deze kwelling kwart niet zo erg als de tocht die enkele kinderen hadden gemaakt om ons te bezoeken. Twee patientjes, die al de leeftijd van 15 hadden bereikt, waren beiden in eerdere operatieprojecten aan klompvoeten geopereerd. Ondanks dat de voeten er nu een stuk beter uitzagen dan voorheen was het vervelende dat ze allebei nog steeds moeite hadden met lopen. De doelstelling van Child Surgery is om deze kinderen een eenmalige operatie aan te bieden mits de handicap zo gecompliceerd is dat meerdere operaties zijn vereist. Nou, dat was hier wel het geval en dan is het alleen maar goed dat dit zo snel mogelijk bekend is zodat er direct actie kan worden ondernomen. Andere patientjes waren er wel enorm op vooruit gegaan en konden vitale lichaamsfunctie weer gebruiken. Het resultaat had echter nog optimaler kunnen zijn als er meer aandacht aan (kortdurige) revalidatie/ fysiotherapie zou worden gegeven. Het buigen en strekken van verbrande lichaamsdelen houdt de huid soepeler en maakt de spieren sterker. Maar therapie in de stad is een haast onmogelijk oplossing en het is ook knap lastig als je dat aan de onervaren ouders overlaat. Hieruit blijkt dat revalidatie weer van een heel andere orde is maar zeker zo belangrijk voor een operatieproject als deze.

Daarentegen was een van de meest positieve momenten te zien hoe natuurlijk en spontaan een meisje dat 4 keer (!) geopereerd was aan brandwonden op armen en handen zich weer kon gedragen tussen familie en vrienden. Bij haar hebben we een huisbezoek kunnen doen wat leidde door een prachtig landschap met uitgestrekte grasgroene rijstvelden, met tandenstokers aan elkaar geregen bruggen, stromende beekjes zonder zebrapad en kleurrijke dorpjes. Als je die voor- en na tegen elkaar uitzet snap je de impact die een vrij eenvoudige operatie met zich mee kan brengen. Maar ja, it's all about the money! Maar daar kunnen wij als Westerlingen tenminste op inspringen (hint hint http://www.childsurgery-vietnam.org.../ sorry moest er toch een keer van komen)..

Geld kan ik ze zelf helaas niet bieden dus ik ga nog even vrolijk door met het volschieten van tapes. Aankomend weekend laatste tripje naar Ha Giang voor de aftercheck en dan weer terug naar Cambodja! Daar zijn weer nieuwe ontwikkelingen maar dat vertel ik pas als het helemaal rond is...belooft in ieder geval veel goeds voor mn filmproject daar....

Ze girwl in heavon (oftewel een engel)

Na Lao Cai was het de beurt aan Ha Giang om onze operatieweek te ontvangen. Het team van deze week was groter dan vorige keer, maar het overgrote deel kende ik nog. Nu was ook Jo Koster mee, de voorzitter van Child Surgery Vietnam via wie ik bij dit project gekomen ben. Ook kwam het Vietnamese Institute for Education and Science mee, die in Ha Giang een twee-jarig project uitvoert gericht op early intervention. Early intervention staat voor het zo vroeg mogelijk onderkennen van handicaps om ergere problemen te voorkomen. Goed om te zien hoe verschillende organisaties elkaar kunnen aanvullen om zo een groter deel van een breder proces aan te kunnen pakken.

Het ziekenhuis leek qua structuur op dat van Lao Cai en ook de setting was grotendeels hetzelfde: screeningsruimte, wachtruimte voor operaties (gang buiten), aantal operatiekamers, vercouverkamer en slaapzaal. Wederom had ik toegang tot alle kleine kamertjes om het hele proces vast te leggen op camera. Hoe dat proces er dan aan toegaat? Allereerst wordt er begonnen met een laatste screening door de artsen die kijken of een operatie van een handicap mogelijk is in dit programma. Zeer complexe gevallen worden doorgestuurd naar Hanoi of worden -tot grote teleurstelling- afgewezen omdat operatief niets meer aan de handicap gedaan kon worden. Op basis van de screening werd een operatieschema opgesteld waarbij de moeilijkste gevallen in de ochtend worden gepland en de meer routine gevallen na de lunch. Het viel me op dat er tijdens deze week meer kennisoverdracht was van de artsen van ons operatieteam naar de artsen van het lokale ziekenhuis. Er werd meer uitgelegd, meer besproken en meer overgedragen in de operatiekamer. Wat er precies gezegd werd weet ik niet, want ik spreek nog steeds geen Vietnamees (en de meeste artsen geen engels getuige het feit dat een lieve arts een engel omschreef als 'ze girwl in heavon'). Wel denk ik veel interesse vanuit de lokale artsen te hebben gezien, wat mogelijkheden geeft voor de toekomst. Na de operatie werden de afgeplakte en in streepjespakken gehesen kinderen met infuus en al naar de vercouverkamer gedragen (dat is dus in de armen hier!) waar ze na gemiddeld 10 minuten het op een brullen zetten (begrijpelijk natuurlijk) ten overstaan van hun radeloze ouders. Eenmaal tot rust bedaard (die morfineshot van 10 mg kan er iets mee te maken hebben) worden ze dan overgedragen (alweer) naar de grote slaapzaal waar ongeveer 100 mensen (kinderen en ouders) op een 15-tal bedden huizen voor enkele dagen. Ik weet dat Vietnam een collectivistische cultuur heeft maar ze kunnen ook overdrijven....

Ook al was dit de tweede keer dat ik in aanraking kwam met gehandicapte kinderen, echt wennen doet het niet. De camera houdt voor een groot deel afstand, maar hoe moeilijk is het om niet geraakt te worden door baby's en peuters die van top tot teen (als ze die nog hebben tenminste) verminkt zijn. Het zou zeker schelen als je gewoon het geluid van het voortdurende huilen en krijsen uit kan zetten, net als bij de TV, maar die optie heb je in dit geval niet. Nu zou het logisch zijn als je concentratie volledig in beslag zou worden genomen door het overdonderende volume, toch werd mijn aandacht vooral getrokken door de kinderen die geen geluid maakten. Deze kinderen, sommigen niet eens een smurf hoog (en dat zeg ik, moet je nagaan..) lieten alle spanning, angst en pijn gewoon over zich heen gaan, alsof het de normaalste zaak van de wereld was. Alsof ze een aflevering van Sesamstraat zaten te kijken (voor onze begrippen dan). Zij leren al op zo'n jonge leeftijd omgaan met situaties waar wij alleen maar televisieprogramma's en films over kunnen maken. Dan wordt toch wel duidelijk voor wie die programma's en films gemaakt worden...Maar goed, dat stukje kennisoverdracht kan ook weer positieve dingen in beweging zetten en daar ben ik groot voorstander van.

Een brug bouwen

Enkele weken ben ik nu in Hanoi neergestreken. Doordat het laatste operatieproject is uitgesteld heb ik geruime tijd gehad om de stad te verkennen. Wat doe je dan zoal om iets van het leven hier mee te krijgen? Beetje lezen, koffie drinken, museumpje doorslenteren, shoppen, biertje drinken, filmpje maken, stappen, uitslapen, filmpje kijken, verhaaltjes schrijven, rondfietsen, verdwalen (de laatste twee horen bij elkaar overigens), thee drinken op de stoep, hardlopen, fashionshows afgaan, eetstalletjes ontdekken, nog meer koffie drinken, slapeloze nachten, uit mn neus eten, stroomuitvallen overleven bij 45 graden Celcius etc (niet per se in deze volgorde bij nader inzien)....

Een aantal activiteiten onderneem ik alleen (ik wil liever niet met andere mensen uit mijn neus eten) en andere doe ik samen met mensen die ik hier ben tegengekomen. Zo ga ik regelmatig koffie drinken en stappen met aantal Vietnamese studenten, die ik heb leren kennen via iemand in Nederland. Heel grappig, was een keer aan het eten in een restaurant toen een ober hoorde dat ik naar Vietnam zou gaan en me het nummer van zijn vriendinnetje (Lenn) in Hanoi gaf. Zij heeft 4 jaar in Amsterdam gestudeerd dus zij wist wel wat ze met een Amsterdammer aan moet. Ik haar dus gebeld en blijkt superleuke meid te zijn, dus nu maken we elk weekend de stad onveilig met een groepje likeminded people. Toevallig gaat zij volgende week weer voor twee jaar naar Amsterdam om daar een master te doen dus de volgende keer (na dit weekend) dat ik haar ga zien zal in Amsterdam zijn...

In eerste instantie was ze van plan om een baan in Hanoi te zoeken waar ze met haar International Business & Marketing studie terecht zou kunnen. Je zou denken dat iemand die in het buitenland heeft gestudeerd een stapje voor heeft op de rest, nou dat werkt hier dus heel anders. Het begrip Viet kieu ( overseas Vietnamese) kan hier verduidelijking scheppen. Vietnamesen die een tijd lang of permanent in het buitenland wonen worden gezien als Vietnamesen die hun land hebben verlaten (lees: verraden) en krijgen eenmaal terug een secundaire behandeling van de locals. Ook wijkt het taalgebruik van overseas Vietnamesen af van de lokale toon wat ook weer voor een onmiskenbare kloof zorgt. Dat een studie in het buitenland eerder handicap kan zijn dan meerwaarde blijkt uit het verhaal dat Lenn mij vertelde over haar sollicitatie bij een grote Vietnamese bank. In plaats van dat zij duidelijk kon maken waarom zij geschikt zou zijn voor the job, werd het eerder een verhoor waarin zij zichzelf met hand en tand moest verdedigen. De interviewer was een Vietnamees van gemiddelde leeftijd, die zelf nog nooit Vietnam uit was geweest. Zonder acht te slaan op haar CV, vroeg hij haar of zij wist wie Michael Phelps was. Zij wist dat hij een zwemkampioen was, waarna de interviewer haar duidelijk maakte dat 'hij in het water misschien wel een kampioen was, maar als je hem op het land zou zetten zou hij een belabberde hardloper zijn'. De sollicitatie ging verder. Of ze wist welke leerstijlen Amerika en Europa erop nahouden. Zij dacht dat het verschil lag in het gebruik van tussentijdse toetsen en eindtesten. Nou dat was natuurlijk veel te oppervlakkig. Of ze niet zelf kon bedenken dat Amerika altijd overal op voorbereid wilde zijn en dat ze in Europa meer geinteresseerd zijn in de samenvatting van een periode. Of dat nog niet genoeg irrelevant was moest ze ook specifieke websites en krantnamen opgeven die ze dagelijks las en wat het allerlaatste nieuws was dat ze had gelezen voordat ze naar deze sollicitatie kwam. Zij shockte hem door te vertellen dat ze de aandacht had laten vallen op een bericht dat een meisje de keel van een man (vermoedelijk een uitgehuwelijkte kandidaat die haar belaagde) had doorgesneden en nu naar de gevangenis moest....ook al is ze niet terug gebeld voor de positie, zo heeft ze in ieder geval een permanente indruk op hem achter gelaten...

Ander voorbeeld is een Vietnamees die net terug is van zijn studie in Australie, nu werkend voor een verzekeringsmaatschappij in Hanoi. Doordat hij in Australie te maken heeft gehad met een meer actieve manier van leren en participeren heeft hij nu enige moeite zich weer te schikken naar het hierarchische systeem van het Vietnamese bedrijf. Eigen initiatief en inbreng passen niet bij respect voor meerderen (zowel in gezag als in leeftijd). Dus ook deze jongen denkt erover om een master te doen in het buitenland. Een ander Vietnamees meisje die communicatie en pr doet van een chique restaurant annex loungebar zegt moeite te hebben met het aantrekken van het jonge, hippe Vietnamese publiek. Zij hebben geld zat, maar prefereren bia hoi (vers bier uit de tap wat voor 17 cent op de hoek van de straat kan worden genuttigd op miniscule krukjes) en karaoke boven de luxe (Westers geinspireerde) uitgaansgelegenheden. East meets West heeft in deze gevallen nog een lange weg te gaan. Ook al blijven culturele waarden en systemen daardoor intact, voor de nieuwe generatie die steeds meer oog krijgt voor wat er zich buiten de grenzen van Vietnam afspeelt zal de overbrugging een belangrijke taak worden.

Antz in my pants

Met nog een vervelende nasmaak van een oplichterij in mijn mond vertrok ik zaterdag de 6e wederom naar Lao Cai om de artsen en patientjes te filmen bij de aftercheck in het ziekenhuis. Dit keer werd het tempo niet voortgezet in de operatiekamer maar in de gipskamer. Vele geopereerde kindjes herkende ik nog en bij hun ging zichtbaar ook een record-lampje branden toen ze mij met het een-oogige monster voor hun neus hadden staan. Omdat ik zelf nog nooit iets gebroken heb - even afkloppen- kon ik me hoogstens indenken hoe gips wordt verwijderd. Dus ik snapte heel goed dat die kids het op een brullen zetten toen de dokter hun ingekapselde lichaamsdeel benaderde met cirkelzaag en enorme knijptang. Ondanks dat de dokters uiterst professioneel omgingen met de verhoogde decibellen moesten er vaak beide ouders aan te pas komen om het kind in bedwang te houden. Kan de mobiele eenheid nog iets van leren. Gelukkig waren de meeste wonden goed aan het genezen en konden de kleintjes, nadat ze een nieuw wit jasje kregen aangemeten, weer naar huis om daar verder te herstellen. Helaas was niet iedereen in het ziekenhuis komen opdagen, wat grote gevolgen kan hebben voor het resultaat. Sommige kindjes die afgelopen operatie recht in het gips waren gezet moesten nu juist gebogen gips krijgen om het lichaamsdeel niet te laten verstijven in die houding en vice versa. Gebeurt dit niet, dan is er een groot risico dat het lichaamsdeel in die positie blijft wat de bruikbaarheid ervan ernstig aantast. Je kan je daarover gaan zitten opvreten, maar als je je bedenkt dat sommige patientjes 150 km moeten afreizen naar het ziekenhuis - wat hoofdzakelijk te wijten is aan geldgebrek voor taxi of moto- dan sta je als arts ook machteloos.

Helaas is het ook niet mogelijk om alle patientjes thuis op te zoeken, zowel wat betreft reisafstand en omstandigheden. Dat heb ik zelf kunnen ervaren toen ik na Lao Cai een paar dagen in Sapa ben gebleven om wat van de omgeving te zien en te filmen. De meeste backpackers en toeristen doen een 1-2-3 daagse trekking, maar ik had niet zo'n zin om op gezette tijden iets van de rijstvelden en het lokale leven voorgeschoteld te krijgen. Net toen ik had besloten in mn eentje op onderzoek uit te gaan, kwam ik twee dames van de Black H'Mong tribe tegen. We raakten aan de praat, ik vertelde wat ik in Vietnam aan het doen was en dat zij precies de doelgroep waren die ik wilde filmen. Ook al sprak ik de waarheid, dit verhaal was een uitstekende manier om een persoonlijke uitnodiging te versieren. De volgende ochtend om 7 uur zouden we afspreken voor de markt om vervolgens te voet naar het huis van een van hun af te dalen. Omdat ik te kennen gaf niet geinteresseerd te zijn in een trekking maar des te meer in het lokale leven dacht ik een snelle en gemakkelijke route naar de vallei te kunnen verwachten. Niet dus. Ongeveer halverwege was ik al bekaf en de talloze slippartijtjes op gladde bergoppervlakten vertelden mij dat het verstandiger was volgende keer geen slippers aan te doen. Dat maakte voor de dames overigens niets uit want die klommen als volleerde berggeiten soepeltjes omhoog en omlaag. Na 7 km zweten met peentjes waren we aangekomen in een dorpje waar we meer trekkers (moderne variant op trukkers) tegenkwamen en niet lang daarna besefte ik dat ik ook werd gedumpt in een speciaal gebouwde homestay met eigen hemelbed, keuze uit 5 verschillende soorten bier en pannenkoeken voor ontbijt. Ik had niet deze hele tocht doorstaan om vervolgens in een pannenkoekenhuis in Belgie te belanden maar na beraad bij Ly, mijn gids, werd duidelijk dat ik hier alleen zou slapen en dat we de volgende ochtend naar haar huis zouden gaan. Uiteindelijk zaten we met een fles Rioja en Jamon Iberico tussen de rijstvelden, wat te danken was aan een pas getrouwd Spaans stel dat ook naar de homestay was gebracht door hun gids.

Toen ik de volgende dag het huis van Ly zag snapte ik ook wel dat een extra logee simpelweg onmogelijk was. Van een huis kon je eigenlijk niet spreken, het was een houten dak dat ondersteund werd door vier gammele bamboeschotjes. De vloer was gewoon de klei waarop het hutje gebouwd was en de slaapkamer bestond uit een bamboevlot met musieketennet waar Ly, haar moeder en haar baby sliepen. Koken gebeurde op een open vuurtje middenin het hutje, ontzettend brandgevaarlijk natuurlijk en oorzaak van vele brandwonden en verminkingen die de artsen op de operatietafel krijgen. Bovenin lagen een paar matjes waar de twee andere zoons van Ly sliepen. Een van hen had een veel te klein hoofd naar verhouding en een 6e vinger aan de linderhand. De paarse vlekken op zijn voorhoofd gaven het vermoeden dat zijn moeder hem al eens heeft laten behandelen door de lokale medicijnvrouw. Geld voor een operatie had Ly niet maar op de vraag waarom ze dan niet naar de screening in Lao Cai was gekomen (omdat de artsen van CSVN dit gratis konden opereren) antwoordde ze dat ze Vietnamese dokters niet vertrouwde. Haar ervaring was dat de Vietnamese artsen eerst geld willen zien voordat ze je behandelen en als je dan onderzocht wordt is het nog maar de vraag of ze je de juiste behandeling voorschrijven. Omdat ik dit soort verhalen vaker heb gehoord en uit het gedrag van Vietnamese toeristen in Sapa een beetje kon opmaken hoe de verhoudingen lagen met ethnische minderheden kon ik me de sceptische houding wel voorstellen. Zeker omdat meer en meer Vietnamezen zich in Sapa vestigen om een hotel, restaurant of touroperator te beginnen wat veel inkomsten wegneemt voor de ethnische minderheden. Als je dan op de markt kijkt wat je moet betalen voor de meest prachtige handgemaakte producten, besef je ineens wat voor overlevingsstrategieen eraan te pas moeten komen om rijst op de plank te krijgen. Ik ben nu heel anders gaan kijken naar die zeurende vrouwtjes in prachtige kledij. Zij weten zich wel te redden zoals ze dat al vele eeuwen hebben gedaan maar toch heb ik bewondering voor hun veerkracht en flexibiliteit. En het ligt dan eigenlijk aan ons of we een verhaal over hun moeder die in bepaalde moeilijkheden verkeert, wat eigenlijk eerder verwarrend is dan duidelijk, willen geloven om een duit in de zak te doen. Ik weet nog steeds niet of het verhaal over haar moeder hersenspinsel is of niet, of het huis van Ly daadwerkelijk het huis van Ly is en of die jongen met de 6e vinger haar zoon is. Maar ik heb genoeg kunnen zien van de omstandigheden om te kunnen concluderen dat ze mijn bijdrage vast wel op een of andere manier kunnen gebruiken (niet dat ze miljoenen op de bank hebben staan ofzo..). Bovendien had ik mezelf nog wat geld uitgespaard door geen $300 voor mijn eigen camera te moeten betalen....Het ene bullshit verhaal is de andere niet en als je dan toch belazerd wordt, make sure you feel good about it!

What's up Doc?

De eerste dag. Screening van potentiele patientjes voor operatie. Om acht uur scherp stonden er rijen dik te wachten voor de onderzoekskamers waar de artsen zich hadden genesteld. Ouders blij dat ze er waren, kinderen die liever ergens anders zouden willen zijn. Ik had ervoor gekozen om direct achter mijn camera te kruipen en zo de omgeving te verkennen. Ik ken mezelf namelijk: als ik eerst een persoonlijke band met ze ga opbouwen dan vind ik het heel moeilijk om daarna een camera onder hun snufferd te schuiven. Ouders lieten me gelukkig mijn gang gaan omdat ze niet wisten waar ik mee bezig was en omdat iemand in een dokterspakje en camera, microfoon en koptelefoon waarschijnlijk snel respect afdwingt. Met alle pracht en praal van de minorities -pardon; etnische minderheden- was het een kleurrijke omgeving om te filmen. Naast het fascinerende exterieur kon ik makkelijk blikken van wanhoop vs hoop, angst vs moed, onzekerheid vs determinisme, bezorgdheid vs troost en spanning vs acceptatie vangen. Compleet gebiologeerd door deze natuurlijke acteurs die op hetzelfde moment zowel kracht als kwetsbaarheid kunnen uitstralen. Ik heb ook zeker geluk gehad met filmen, want soms liepen de mensen gewoon zo mn beeld binnen en deden precies wat ik had gehoopt waardoor shots vanzelf ontstonden. Dit maakte de vaak ongemakkelijke posities waarin ik me manouvreerde meer dan waard.

De vermomming als Vietnamese journalist ging me een tijd lang prima af, totdat sommige mensen die ik filmde me vragen gingen stellen. In het Vietnamees. Een uitleg geven, in het Vietnamees, was natuurlijk geen optie dus ik moest een andere manier vinden om te communiceren. Niet toevallig dat ik problemen heb met mijn stembanden want de gebarentaal die ik, bij compleet gebrek aan stem, mezelf heb moeten aanleren kwam nu verdraaid goed van pas. Omdat ik niet bang ben om mezelf met een of andere flauwe grap voor lul te zetten werd ik een soort Cliniclown van de afdeling. Echter niet alleen voor de kinderen, maar zeker ook voor de ouders. Een grapje was voor hun even een afleiding van de zorgen die ze hadden. Mijn camera werd al gauw verheven van UFO (Unidentified Filming Object) tot homevideotool waardoor er hele andere plaatjes op mijn lens verschenen. Lachende ouders die hun nog steeds beduusde kinderen naar de camera lieten zwaaien (die kinderen zijn daarmee allemaal goed afgericht trouwens). Geluk, hoop en liefde alom, wat als een vreugdevirus de rest van de recoveryroom besmette. Wat een grapje allemaal niet kan uitmaken....

Naast de ouders en de kids heb ik ook de artsen op de voet gevolgd. Zelfs tot in de operatiekamer. Dat was echt een belevenis! Ik heb dikwijls een o.k. van binnen gezien, maar altijd als degene die onder het mes moest. Dit keer mocht ik upclose en personal ervaren hoe een operatie werd uitgevoerd. Ik had alle vrijheid om te gaan en staan waar ik wilde en ik heb zeker van deze mogelijkheid gebruikt gemaakt door vanuit alle mogelijke hoeken en denkbare posities mee te kijken. En hoewel ik soms met afschuw naar het bloederige tafereel op de operatietafel keek, voelde ik me enorm bevoorrecht dat ik dit op deze manier heb kunnen meemaken. En aan het einde van de operaties keek ik altijd tegen een waar kunststukje vlees aan. In totaal heb ik 3 dagen gefilmd in de o.k., elke dag met een andere missie. Wat me verbaasde overigens want de geur van bloed vermengd met chemicalien is ronduit misselijkmakend. Gelukkig werd er onder de artsen flink wat afgelachen, wat naast de opperste concentratie in de kamer een prettige bijkomstigheid was. Het is wel fantastisch wat deze chirurgen neer weten te zetten. Enkele keren per jaar in verschillende bergprovincies 90 tot 190 patientjes opereren in enkele dagen. En dat naast hun normale baan. Zij verdienen het zeker om in de schijnwerpers te staan!

Grappige alleen was dat ze, zodra ik de camera op hun richtte, ze veranderden van praatjesmakers in verlegen jongetjes. Dit in tegenstelling tot de patienten in het ziekenhuis, die totaal niet cameraschuw waren. Er waren ook momenten dat ik vanachter mijn beeldscherm vandaan kwam. Dat was op momenten dat ik contact had met de patienten op de operatietafel. Bij de operatie van bijvoorbeeld klompvoeten en brandwonden worden patienten namelijk alleen plaatselijk verdoofd, waardoor ze de hele operatie (grotendeels) bewust meemaken. Ik kon soms niet geloven dat ik oogcontact had met iemand alsof ik die op straat tegenkwam, terwijl slechts enkele centimeters verder de voet of arm openlag. Heel onwerkelijk. Maar terwijl de chirurgen druk bezig waren om de boel aan elkaar te naaien, was er niemand die ook maar even bij de patient -nota bene een kind!!- ging checken. Vaak waren ze bang en lagen ze stilletjes te huilen. Het raakte me enorm dat ze zo alleen en hulpeloos op die tafel lagen en dan is het niet moeilijk om de camera naast je neer te leggen en naar ze toe te gaan. Een simpele vraag (Ben je ok? Heb je pijn?) of hun hand vasthouden en bij ze blijven was al voldoende om ze even iets minder alleen te laten voelen. Uit de glimlach die ze me gaven kon ik opmaken dat ze dit wel konden waarderen. Ik denk wel dat dit het meest aangrijpende is dat ik uit de o.k. heb meegenomen. Later zag ik ze dan weer in de recoveryroom, waar ze me al tegemoet kwamen met dezelfde glimlach. Goud waard.

Nu zijn we aan het einde van de eerste operatieweek wat me een memorabele ervaring, kennismaking met een prachtteam en veel filmmateriaal heeft opgeleverd. Vanavond keren de artsen en ik met de nachttrein terug naar Hanoi, waar ik blijf tot de volgende trip naar het verre Noorden. En met 11 volgeschoten tapes zal ik me zeker niet vervelen.....

Hoog in de bergen

Vietnam en Cambodja, klinkt heel extotisch. Voor het grootste gedeelte van mijn reis was dat het ook. Net voordat ik vertrok uit het kletsnatte en ijskoude Nederland had ik de weersverwachting in Vietnam gecheckt, met 15 graden Celcius een tegenvallend vooruitzicht. Ik dus met twee T-shirts, een dikke trui, een vest en een sjaal het vliegtuig in gestapt. Was natuurlijk zweten met peentjes toen bleek dat eenmaal aangekomen het niet 15 maar 25 graden was, met de zon hoog aan de strakblauwe hemel. En dat was nog maar het begin, want mjn reis naar het zuiden was zo ongeveer te vergelijken met een afdaling in een snelkookpan. In Cambodja heb ik temperaturen van rond de 40 graden mogen meemaken, waardoor ik besloot dat het onzin was om mijn backpack op te zadelen met 'lange' kledingstukken.

Nu heb ik daar echter alweer spijt van. Op het moment ben ik in Sapa, een berggebied met oneindige rijstterassen en een kleurrijke lokale bevolking. Tussen alle ski-jacks, bodywarmers en wollen sokken kom ik er bekaaid vanaf met mijn H&M vestje en driekwart joggingbroek. Mijn vingers en tenen voelen weer aan als in Nederland, toen ze in een permanente ijstijd verbleven. Een voordeel van de frisse omstandigheden hier: de rode wijn is perfect op temperatuur! En na een paar glazen beginnen mijn vingers en tenen vanzelf weer op te warmen. Dat is niet zozeer prettig als noodzakelijk, want ik moet me namelijk warmmaken voor mijn volgende avontuur: het filmen van de activiteiten en ervaringen van alle betrokkenen rondom de operatie van gehandicapte kinderen uit de noordelijke berggebieden van Vietnam. Zo, dat dekt de lading wel zo'n beetje. De filmbeelden zijn bedoeld voor Child Surgery Vienam (CSVN), die deze operaties alsmede de bijkomende kosten van transport, voedsel en verblijf financiert. Met NoBEL hebben we eerder in Nederland een reclamecampagne voor CSVN op poten gezet wat o.a. geleid heeft tot capriolen op festivals (julie herinneren je Handicapje vast nog wel) en een hele heisa rondom een broodadvertentie (maar he, middelen heiligen het doel nietwaar?!).

Anyway, als je dan toch met een videocamera op stap gaat, dan kan je net zo goed proberen een interessant verhaal te vertellen. Dit klinkt helaas eenvoudiger dan het is. Want hoe goed je je ook kunt voorbereiden op filmtechnisch gebied, je voorbereiden op ontmoetingen met soms zwaar verminkte kinderen is hele andere koek (tenzij je als bijbaantje bij het bandwonden centrum hebt gewerkt) . Zoals ik in een vorige blog heb verteld, kan een camera voor enorme afstand zorgen, ook al ben je fysiek nog zo dichtbij. Persoonlijk contact is essentieel om zowel de gefilmde op zijn/haar gemak te stellen alsmede voor mij om aan de handicap te wennen. Op deze manier hoop ik niet alleen de handicap te filmen, maar ook de persoon achter de handicap. En daar zit juist het verhaal. Het verhaal dat ik persoonlijk wil overbrengen. Het verhaal over angst, onzekerheid, moed en doorzettingsvermogen. Speerpunten: persoonlijke ontwikkeling en toekomstperspectief.

Niet om reclame te maken (anders noemen we het gewoon sluikreclame) maar CSVN biedt op dit punt perspectief aan kids die anders een veel beperktere vrijheid zouden hebben, zowel fysiek als mentaal. En ook al vormt CSVN slechts een klein deel van de keten -intensieve en langdurige revalidatie vormt net zo'n belangrijk onderdeel van dit proces- het maakt zich wel hard oor de principes waar ik zelf in geloof en dus kan het op mijn steun rekenen. Ontwikkeling kun je niet afdwingen, maar wel stimuleren. En als ik dat op een of andere manier kan overbrengen, dan ben ik ook een stap dichterbij mezelf.

Eigenheimerwee

Ik ben een type van extremen. Bij mij is het hollen of stilstaan. Afgelopen twee maanden heb ik vooral de eerste ervaren. Al die nieuwe indrukken, al die nieuwe ontmoetingen hielden mijn geest de hele tijd bezig. Nu ik tussen twee projecten in zit, heb ik even de tijd om alles over me heen te laten komen. Doordat ik dezelfde route kies om weer naar Hanoi terug te reizen, kan ik de aandacht nu even helemaal op mezelf richten in plaats van op mijn omgeving. Maar in plaats van dat het mijn geest rust en ontspanning geeft, krijgen mijn innerlijke gedachten nu de ruimte om mijn aandacht voor zich op te eisen. Je gaat vanzelf nadenken over jezelf, je leven. Emoties die ik nog moet verwerken, confrontaties die ik nog moet aangaan met mezelf.

Ook realiseer ik me dat ik precies 3 maanden van huis ben. Ik merk dat ik nu vaak aan thuis denk. Aan hoe mijn leven was voordat ik wegging. Aan hoe fijn ik me in die omgeving voelde. Aan het feit dat ik die omgeving nu best mis. Ik kan me nu niet goed voorstellen dat ik nog 6 maanden in het vooruitzicht heb. Dat ik mijn familie en vrienden nog zo lang moet missen. Het lijkt nog een eeuwigheid voordat ik ze weer kan knuffelen. Want dat doe ik graag. Ik wil nu zo graag over de Amsterdamse grachten van afspraak naar afspraak racen, lekker en uitgebreid (zo ervaar ik dat althans) koken voor vrienden en 's avonds een goed feestje of concert pakken.

Ze zeggen weleens dat je na 3 maanden pas echt begint te wennen aan je leven in het buitenland. Dat je dan genoeg geintegreerd bent in je nieuwe omgeving om je oude vertrouwde omgeving los te laten. Misschien is dat wel zo, maar voor mij voelt het nu precies andersom. In Cambodja heb ik een tijdje met mijn gezondheid geworsteld en nu ik weer terug ben in Vietnam moet ik vechten om mijn portomonnee niet de dupe te laten worden door aasgieren die door hotels en winkels vertegenwoordigd zijn. Ik ben er even klaar mee. Klaar met afdingen omdat ik weet dat ik alsnog onwijs wordt afgezet, klaar met het Aziatische eten waardoor de toilet geen seconde onbemand wordt (door mij dus), klaar met de taal leren terwijl de lokale bevolking je toch niet begrijpt omdat je het totaal verkeerd uitspreekt, klaar met energie steken in nieuwe contacten die je over and over again moet informeren over jouw reisplan, klaar met de slechte internetverbinding, klaar met de ontelbare muggenbulten ook al smeer ik me 24/7 in met DEET, klaar met de medische voorzieningen (of liever gezegd het gebrek hieraan), klaar met de namaakcultuur, klaar met de fake smiles, klaar met de situaties waarin mijn aziatische voorkomen in een verkooptechniek wordt misbruikt, klaar met het backpacken omdat ik nu even behoefte heb aan luxe maar daar simpelweg het geld niet voor heb, klaar met het onregelmatige leven dat mijn figuur niet niet bepaald ten goede komt, klaar met de Aziatische muziek waar je met geen mogelijkheid op kan dansen, klaar met de Aziatische mannen die op slinkse wijze aandacht van je proberen te krijgen terwijl ze alleen maar ' vrienden' met je willen zijn, klaar met continue op je hoede te moeten zijn....

Ik wil me nu gewoon even terugtrekken in mijn oude vertrouwde leventje. Maar dat is knap lastig als je aan de andere kant van de wereld zit. Of ik me eenzaam voel? Een beetje. Of ik het niet meer zie zitten? Nee, dat niet. Ik weet dat er in Hanoi een nieuw avontuur op me ligt te wachten, waar ik me ongetwijfeld vol overgave in zal storten. Ik weet dat ik dan weer in die rollercoaster stap, waar ik zo van houd. Door energie te geven krijg ik ook weer energie. En daar kan ik me zeker ook weer op verheugen. Maar nu even niet. Nu kan ik me alleen maar troosten met filmzenders die me even niet aan thuis laten denken......

ps: dit keer geen foto's!

In de provincie

Kmer Newyear, daarvoor wilde ik blijven in Cambodja. Op school werd het gevierd met een grote ceremonie. Tijdens deze ceremonie wordt het standbeeld van Don Bosco gezegend. Het zegenen gebeurt door een bakje water over het standbeeld heen te gooien. Er heerst hierin een strikte hierarchie: eerst mogen de paters en broeder geluk over het standbeeld afroepen, dan de leraren en vervolgens alle leerlingen. Daarna gaan alle leerlingen in een waterdichte rij alle paters, broeders en leraren af. Gewapend met een bakje water gooien ze enkele druppels in de handen van de gezegende en wensen diegene een gelukkig nieuwjaar. Na een half uur (de school heeft nl 500 leerlingen) zit je dan in een grote vijver met rimpels in je vingers. En om het feest compleet te maken krijgen de meest populaire leraren ook nog eens een emmer water over hun leeggegoten om hun toekomst helemaal veilig te stellen. In mijn vorige blog vertelde ik al dat ik tegenwoordig met 'teacher' wordt aangesproken en toeval treft dat ik ook nog eens tot de meest populaire leerkrachten behoor.....je begrijpt dat voor mij het regenseizoen al was begonnen die dag.....



Ik had het geluk dat ik ook kon meemaken hoe Kmer Newyear in de provincie wordt gevierd. Door de tuktukdriver uit Phnom Penh en door een leraar van school was ik uitgenodigd om bij hun familie langs te gaan en de festiviteiten daar mee te maken. De familie van de tuktukman woonde in de Svey Rieng provincie, tegen de grens van Vietnam aan. Vanuit Phnom Penh was het een tocht van 3,5 uur achterop de motobike over smalle en stoffige landweggetjes. Prachtig gezicht vanaf de brommer, en met een mondkapje was de lange tocht tenminste half zo onaangenaam. Wel zaten er zo ongelooflijk veel kuilen in de weg dat ik het idee had dat we een crossmotorparcour aan het afwerken waren. Met een zeer achterwerk en een rode stoflaag die ons van top tot teen bedekte kwamen we aan in het dorp waar zijn moeder woonde. We reden langs de smalle markt waar het een drukte van jewelste was. Lokalen zaten langs de kant van de weg te genieten van een glas palmsuikerwater en er werd allerlei handel gevoerd voor het feestmaal van die avond. Aan het einde van de weg passeerden we een tiental houten huizen op lange, betonnen palen waarvan de middelste van zijn grootmoeder was. Toen we het erf opreden kwamen alle familieleden, van neefjes en nichtjes tot grootmoeder, ons begroeten. Ondanks dat niemand Engels sprak gaven ze me een warm welkom en waren ze allemaal erg geinteresseerd in wat ik deed in Cambodja. Voordat we aan tafel gingen konden we allebei wel nog even douchen. Nu ging het douchen niet zoals ik gewend was. Met een heel team nichten en tantes werd ik naar een open plek achter het huis gebracht waarna ik een sarong moest omdoen. Op acrobatische wijze moest ik me ontdoen van mijn kleding, met de sarong nog om me heen gewikkeld, waarbij ik geen enkel spannend gedeelte van mijn lichaam mocht verhullen. Don't try this at home! Met het omkleden alleen al was ik 20 minuten bezig (kan ook aan mij liggen natuurlijk)! Met een waterpomp werd vervolgens water in een emmer opgevangen waarna je met een kleiner bakje water over je heen moet gooien (kreeg beetje deja-vu van Kmer Newyear op school). Gelukkig kreeg ik bij het inzeepen en afspoelen hulp van 4 extra paar handen. Fris en fruitig kon ik aan tafel waar me allerlei spannende gerechten aan het opwachten waren. Na een paar happen kwam ik erachter dat de eend, die ik nog voor mn ogen geslacht heb zien worden, gemarineerd was met rode mieren die in de omringende bomen leven. En in een ander gerecht hadden ze alle ingewanden van de eend verwerkt. Geen wonder dat rijst de hoofdmaaltijd is.......Na het diner werd de ruimte onder het huis ingericht als plaatselijke discotheek. De auto diende als accu voor de middeleeuwse TV met dito DVD- speler, waarbij de versterker en twee boxen ervoor zorgden dat de hele buurt bij ons op visite kwam. Als enige toerist onder de plaatselijke bevolking was ik dit keer de attractie en ik heb de dansvloer niet afgemogen voor 3 uur lang (nu is dat voor mij geen straf trouwens). Moe maar voldaan kroop ik toen op mn matje in het grote huis.....



Volgende dag van de ene kant van het land naar de andere gereisd om de derde dag in Poipet op bezoek te gaan bij de familie van de Don Bosco leraar. Hele andere omgeving, praktisch op de grens met Thailand en de mensen zijn er meer gewend aan toeristen. Maar ook hier spraken ze geen woord Engels dus het werd wederom een dag vol gebarentaal. Nu zou ik ook wat gaan filmen voor mn filmproject dus ik kon me op gezette tijden verschuilen achter de lens. Het grootste gedeelte van de dag hebben we doorgebracht rond de Pagoda, een heilige tempel waar monniken rituelen uitvoerden. Ik heb daar een bijzondere ervaring gehad: een monnik nodigde me uit om als speciale gast een zegening bij te wonen. In gebedshouding werden de lokale bevolking en ik toegezongen door een bende monikken die ons besprenkelden met - wederom- water. Daarna werd ik uitgenodigd om mee te doen aan een aantal spelletjes waarbij ik heb geleerd hoe je geldmunten uit een bak met talkpoeder moet vissen....met je tanden....De avond hebben we weggedanst met alle jongeren uit omliggende dorpen, die razendsnel konden afwisselen tussen de traditionele dans en de wilde uitspattingen op populaire nummers van nu.

Tijdens de activiteiten vond ik af en toe de gelegenheid om te filmen, wat ik eigenlijk een beetje met tegenzin deed. Ook bij de familie thuis vond ik het niet prettig om een camera onder hun neus te duwen terwijl ik daar als gast was uitgenodigd om een familietraditie bij te wonen. Een vriendinnetje vroeg me al eens of ik niet merkte dat een camera voor afstand zorgde en mijn antwoord daarop is: Ja. De reacties van mensen waren gewoon terughoudener als ik ze met camera benaderde in vergelijk met dat ik ze persoonlijk sprak. In de echte wereld is filmen toch iets anders dan in de beschermende en geinformeerde omgeving van Don Bosco. Dat merkte ik al toen ik de kids op het strand wilde interviewen. Hopelijk vind ik daar nog eens een goede balans in (of een handig trucje). Tip van de week kun je insturen naar: vivsvividvoyage.blogspot.com. Maar film of geen film, het was een bijzondere ervaring om deze feestdagen mee te maken bij de mensen thuis!

Terug in de schoolbanken

Mijn plannen zijn gewijzigd. In plaats van in Hanoi terug te zijn voor een expeditie van Child Surgery Vietnam ben ik nog een maandje blijven hangen in Cambodja. Ten eerste omdat de projecten van Child Surgery iets zijn uitgesteld en ten tweede omdat Cambodja deze maand Kmer Newyear viert. Schijnt grote happening te zijn en dat kan ik natuurlijk niet missen!

Ik heb wederom contact gezocht met DB in Sihanoukville omdat deze school zowel een technische afdeling als een hotelschool behuisd. Een van de priesters die daar werkzaam is was geinteresseerd in mijn idee om een film over de studenten te maken en het gevolg is dat ik nu bijna twee weken onder de pannen zit. Ik mag alleen niet bij de mannelijke werknemers en vrijwilligers slapen (uit veiligheidsoverwegingen???) en aangezien ik de enige vrouw in het gezelschap ben heb ik dus nu een penthouse voor mezelf. Maar vergis je niet, we hebben hier nog altijd met een religieuze organisatie te maken wat betekent dat mijn kamer bestaat uit een eenpersoonsbed waarvan het matras de grond raakt als je erin gaat liggen (wellicht ook uit veiligheidsoverwegingen??), een bamboekast die als muur dient om mijn klamboe aan op te hangen, een badkamertje waarin je zittend kunt douchen (als je op het toilet zit) en tralies voor het raam. En ondanks dat de school een voorloper schijnt te zijn in Cambodja is werkend internet nog ver te zoeken (bij deze excuses voor de late of afwezige mailtjes van mijn kant). Is wel even inleveren na al die guesthouses en hotelkamers waar ik voorheen sliep.

Maar goed, voor een goed doel moet je iets over hebben zeggen ze. In ieder geval ben ik maar meteen met mijn filmproject begonnen. En dat heb ik geweten.....deze maand had ik eigenlijk gepland om eerst wat kennis op te doen van de Don Bosco scholen om daaruit vervolgens een script te schrijven die ik vanaf augustus zou filmen. Nu ben ik al meteen begonnen met filmen, interviews houden, audio, scriptschrijven. Wist wel dat dit een uitdaging ging worden, want met mijn ene cameracursusje was ik er natuurlijk nog lang niet, maar mijn hemel wat een werk!!! De camera onder de knie krijgen, hoe kan je het beste de shots filmen, interviews voorbereiden, interviews houden, audio zo duidelijk mogelijk opnemen, scriptschrijven, monteren. En waar je allemaal aan moet denken!!! Waar ga ik het over houden, wie moet ik daarvoor interviewen, hoe krijg ik de meeste informatie tijdens een interview, gebruik ik een vertaler of doe ik het in het engels, waar haal ik die vertaler vandaan, wil ik dat de vertaler ook opgenomen wordt, hoe wil ik dat doen met de opname hiervan als ik maar 1 microfoon heb die ik kan aansluiten op mn camera, wil ik uiteindelijk gaan ondertitelen en wie moet dat dan doen, welke activiteiten laat ik zien, welke locaties kan ik daarvoor gebruiken, op welke manier wil ik die filmen, gaat de sterke zon niet voor een probleem zorgen, hoe wil ik alle shots tot een lopend verhaal gaan monteren......Afgelopen week was echt een information overload. Dat was echt even een confrontatie met de realiteit. Wie ben ik dat ik zomaar een film wil maken bij een ontwikkelingshulp organisatie in een Aziatisch land, en dat terwijl ik niet eens wist wat een diafragma is!

Gelukkig kreeg ik bij realisatie van dit ambitieuze plan hulp van boven. Op de school werkt namelijk een professionele audio engineer en hij heeft me aangeboden om me te helpen bij mijn film. Hij werkt er nu 3 maanden als vrijwilliger en probeert een audio programma op te zetten voor de Social Communication Dep. Ze zijn nu bezig met het bouwen van een studio dus ze konden wel een project gebruiken waar ze mee aan de slag konden. Ik heb dus nu toegang tot professionele opname apparatuur en heb een heel leger studenten die me bijstaan als geluidsmannen! De priester die me heeft uitgenodigd om mijn filmproject te doen, en die de Social Com afdeling heeft opgezet, is heel toevallig ook journalist van huis uit dus hij heeft zelf een aantal interviews met studenten gehouden in Kmer (=Cambodjaanse taal). En ondanks dat de afgelopen tijd ontzettend hectisch is geweest met het verwerken van alle informatie, heb ik nu al zoveel geleerd over filmmaken dat ik blij ben dat ik met dit idee op stap ben gegaan. Niettemin omdat ik zo ook een goed beeld krijg hoe het er in dit soort organisaties aan toegaat. Ook omdat dit de beste voorbereiding is voor het filmen (wat ik hoofdzakelijk alleen moet doen) in Vietnam. Ik mag zelfs wat apparatuur van die audio gast meenemen naar Vietnam, wat mijn positie stukken makkelijker maakt! Ik val weereens met mijn neus in de boter zoals ze dat zeggen......

Het leukste van alles vind ik toch wel het contact met de studenten. Ik heb altijd leuke gesprekken met ze en doe gezellig mee met de activiteiten, de lessen en de grapjes. Ik ga zelfs naar de kerk met de borders ;) Ze noemen me nu al 'teacher', ondanks dat sommigen dachten dat ik 19 jaar oud was.....(hun gemiddelde leeftijd ligt rond de 21, moet je nagaan). Maar ze zijn heel vriendelijk en nemen me op in de groep net als de andere vrijwilligers. Zo zijn er twee Nederlandse vrijwilligers die op de technische afdeling werken. Zij zorgen altijd voor een vrolijke noot op school en zij houden gelukkig ook van feestjes op het strand!! In het weekend ben ik dus vaak op het strand te vinden, omringd door alle verkopers van jong tot oud. Inmiddels ben ik een bekende daar en heb ik met sommige verkopertjes heel interessante gesprekken.

Dat zette me op een idee: om de kinderen en vrouwen die armbanden, massages, epileerbehandelingen en manicures/pedicures verkopen op het strand te interviewen op het strand. Heb afgelopen weekend maar meteen daad bij het woord gevoegd. Ging verschrikkelijk, maar dat was vooral te wijten aan de manier waarop ik de interviews had opgezet. Het spontane en vriendschappelijke contact dat ik normaliter met de kids heb mondde uit in een afstandelijk interview waarin de kids niet eens half zo bijdehand waren als dat ze normaal zijn. Wel goede leerschool, daagt mij ook weer uit om alles uit de kast te halen. Is bovendien ook erg goed voor mijn sieradencollectie, had beloofd na elk interview een armbandje van de interviewee te kopen...heb er nu 16...

Mijn idee was om een film te maken over inspiratie. Over de toekomstdromen van studenten bij Don Bosco. En hoe ze dat denken te bereiken. Nu vormen de beelden en gesprekken zich tot het idee om een film te maken over het toekomstperspectief van verschillende Cambodjaanse kinderen en jongeren. Dus ik wil de kinderen op het strand nogmaals aan de tand voelen. Ook wil ik mijn gids uit Phnom Penh interviewen, toevallig heeft hij daar ervaring mee want hij is vorig jaar ook al gevraagd om in een Deense docu te verschijnen. Daarnaast heb ik contact met een Cambodjaans meisje met een interessante achtergrond die nu aan een Cambodjaanse universiteit studeert en als receptionist bij KPMG werkt...moet wel iets van te maken zijn lijkt me.....

Kan de film zelfs bij Don Bosco monteren aan het einde van het jaar. Zij hebben alle spullen en editing programma' s die ik nodig heb. Bovendien heb ik gelijk 12 vertalers die me een enorme last van mijn schouders nemen...op dit moment is dit project al veel groter en beter dan ik ooit had gedacht. En het wordt ar alleen maar leuker op! Ik heb het zo goed, zoveel fijne mensen om me heen, zoveel hulp die ik krijg, zoveel ontwikkeling...een ding weet ik wel, als ik terugga naar Nederland ben ik een fantastische ervaring rijker!!!!!

Circle of life

Sihanoukville is qua sfeer een beetje te vergelijken met de eilanden van Thailand, tropisch en laid-back. Het strand is heerlijk om aan te liggen, als je niet elke minuut wordt overvallen door vrouwen en kinderen die je iets proberen te verkopen. De vrouwen bieden massages (zonder happy end), manicures, invlechten van haar en epileersessies aan terwijl de kinderen zich beperken tot de verkoop van armbandjes en fruit. Voorheen zou ik ze wegjagen maar nu bedacht ik me dat ik ze best kon helpen om 's avonds ook een maaltijd op tafel te krijgen. Ik knoop dan gelijk een praatje met ze aan om iets meer te weten te komen over de persoon achter de verkoper.

Zo kwam het dat een meisje van 10 jaar (als ik haar mag geloven) me vertelde dat zij weleens met haar grote zus meegaat naar Thailand om daar op het strand te werken. Ik vroeg haar of zij het leuker vond in Thailand of in Cambodja. Thailand was haar antwoord, omdat er daar meer business was. Maar ze moest wel een beetje uitkijken voor de politie want die jaagde haar soms weg of lieten haar geld betalen. Meestal vragen ze je na een gesprekje of je iets wilt kopen en ik vond het wel aandoenlijk om haar te horen vragen of ik een 'fith' wilde kopen. Nadat ik haar geleerd had dat je het moet uitspreken als 'fish' heb ik nu een kleurrijke koordjesparade aan mn tas hangen.

Als je eenmaal iets van ze hebt gekocht, na zwaar onderhandelen, ben je hun vriend en komen ze je af en toe opzoeken om alleen maar gedag te zeggen. Het fish-meisje en haar vriendinnetje kwamen me geregeld opzoeken en dan hadden we de grootste lol. Bijdehandjes zijn het wel. Op een gegeven moment was haar vriendinnetje weg en zei Alyna (zo heet het fish-meisje geloof ik) dat zij anders was dan haar vriendinnetje. Dat zag je ook wel, zij was beter verzorgd en had als enig kind op het strand een goed gebit. Maar ik snapte pas wat ze bedoelde met 'anders' toen ze ze iets probeerde te vragen. Het begon met: "you, boy?" waarop ik antwoorde dat ik toch echt een meisje was en geen omgebouwd geval. Zij giegelde en probeerde toen: "you, girl?" waarop ik weer antwoorde dat ik inderdaad een meisje was. Toen ze me toen vroeg: "How much you want?" had ik nog steeds niet door dat ze me wilde vragen hoeveel ik wilde betalen voor een jongen of een meisje. Ik was daar al een paar dagen in mn eentje, met af en toe de Don Bosco jongens om me heen, maar verder zonder reiscompagnon. Toen ik het eindelijk doorkreeg schrok ik eigenlijk zo van die vraag dat ik de mogelijkheid om meer te weten te komen hierover meteen in de prullenbak heb gegooid. Ik kon haar nog wel voorzichtig vragen of zij weleens vaker met toeristen meeging en hoeveel zij dan betalen voor haar. Het laatste antwoord dat ze me hierover gaf was: "2'. Maar of dat nou 2 US dollar was of een ander bedrag weet ik niet. Aan de manier waarop ze het vroeg leek het mij in ieder geval dat ze dit vaker heeft gedaan en god knows wat er allemaal met haar is gebeurd.

Sinds 2008 is in Cambodja een wet van kracht die prostitutie verbiedt. Aanbieden van seksuele handelingen voor geld is dus illegaal. Als de politie erachter komt dat er prostitutie op het strand plaatsvindt, dan komen zij alleen opdraven om de meisjes een boete op te leggen zodat zij er zelf ook wat aan verdienen. Soms maken ze zelfs misbruik van hun positie om de wet te 'handhaven'. Natuurlijk ben ik hier pisnijdig over. Pisnijdig dat zo'n jong meisje al met haar seksualiteit te maken krijgt en het machtsmisbruik daarvan. Verdrietig omdat zij nu weet dat haar vrouwelijkheid (zover ze die al heeft) haar geld op kan leveren en zelfs genoodzaakt is om dit uit te buiten zo veel ze kan. En zolang er vraag blijft hiernaar zal dit niet stoppen. Want dit verdient relatief goed, dus een baan in een fabriek zal niet snel een aantrekkelijk alternatief zijn.

Ik blijf nog een maandje langer in Cambodja, om Kmer Newyear mee te maken en alvast een beetje te oefenen met filmen. Ik ben benieuwd of ik Alyna nog zal tegenkomen.....

Route 666

Naast India moeten Vietnam en Cambodja wel koploper zijn in het aantal te vervoeren mensen per rijdend voertuig. Zo passen er in Vietnam makkelijk 5 gezinsleden en een hond op een motobike en zie je in Cambodja gerust 10 mensen in een tuktuk. Als je hier al van opkijkt, probeer dan eens de taxi van Kep naar Sihanoukville. Ik denk dat we een nieuw record hebben gevestigd door met 12 mensen en 2 kippen! een tocht van twee uur in een stationwagen hebben uitgezeten. Als je wilt weten hoe dat eruit ziet, check ff de foto met de kippen....

Ondanks dat de lokale bus je verzekert van een eigen stoel is de weg nog gemaakt uit het stenen tijdperk (letterlijk) waardoor de gemiddelde snelheid zakt naar 20 km/u. Soms vliegen we de lucht in als we over geasfalteerde stukken rijden. Niet van vreugde, maar omdat er gigantische gaten in het wegdek zitten. Toch haalt de buschauffeur dan de respectabele snelheid van 80 km/u. Niet voor lang overigens want geregeld hebben we een aanvaring met een stel verdwaalde koeien die midden op de weg staan. Zodra de bus ergens stopt rennen hordes verkopers van stokbrood, maiskolven of fruit je tegenmoet, ondanks dat de stop-over pal voor een wegrestaurant is. Toiletten zijn hierbij nog de alom bekende gaten in de grond en op toiletpapier hoef je niet te rekenen. Het onboard entertainment system in de kleurrijke bus bestaat uit Cambodjaanse comedy, waarvan de onderbroeken humor zelfs nog in de bus achter ons te horen is. En in dit land is vol nog niet vol; als er nieuwe passagiers mee willen en er zijn geen stoelen meer dan worden plastic krukjes ingezet.

Desondanks is het een geweldige ervaring om het land door te crossen per bus. Je bent omringd door talloze rijstvelden, gebergten, smalle landweggetjes die leiden naar houten hutjes, palmbomen zover je kan kijken.....Zeker als de schemering inslaat, en het landschp wordt belicht door een roze lucht, is dit de beste manier om het land te ontdekken. Alles is zo prachtig, zo in haar waarde gelaten. Op zo'n moment voel ik me echt gelukkig en heb ik niets anders nodig dan me, myself and my Ipod. Op zo'n moment voel ik totale vrijheid, hoef ik me nergens zorgen over te maken. Hoef ik alleen maar uit het raam te kijken en te bedenken dat de wereld ook zoveel schoonheid heeft om van te genieten.......